Hyustondakı Rays Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan bir araşdırma, Yupiterin ilk milyonlarla ildə böyüməsinin daxili Günəş Sisteminə qaz və toz axınını pozduğunu göstərir.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, planetin cazibə qüvvəsi yalnız gələcək daxili planetlərin orbitlərini sabitləşdirməklə yanaşı, həm də disk quruluşunu formalaşdıraraq, qayalı cisimlərin əmələ gəlmə vaxtına və qaydasına təsir edən halqalar və boşluqlar yaradıb.
Yupiter yalnız ən böyük planetə çevrilmədi - daxili Günəş Sisteminin arxitekturasını formalaşdırdı.
Onsuz bildiyimiz Yer heç vaxt ortaya çıxa bilməzdi.
Kompüter modellərindən istifadə edərək, komanda Yupiterin sürətli böyüməsinin yeni doğulmuş Günəş ətrafında fırlanan qaz və toz diskinə təsirini simulyasiya etdi.
Nəticələr göstərdi ki, planetin güclü cazibə sahəsi toz hissəciklərini tutan halqa strukturları əmələ gətirərək onların mərkəzi ulduza düşməsinin qarşısını alır.
Alimlər vurğulayırlar ki, bu halqalar kiçik hissəciklərin bir-birinə yapışmasına və gələcək planetlərin möhkəm tikinti bloklarını yaratmasına imkan verən "kosmik tıxaclar" rolunu oynayırdı.
Yupiter böyüdükcə diskdəki boşluq genişlənərək Günəş sisteminin daxili və xarici zonalarını ayırır və materialların qarışmasını məhdudlaşdırırdı. Bu, meteoritlərdə müşahidə olunan izotop fərqlərini yaratdı: bir növü sistemin daxili hissəsindən, digəri isə xarici hissəsindən.
"Modelimiz əvvəllər bir-biri ilə əlaqəsiz görünən iki elementi birləşdirir - meteoritlərdəki izotop barmaq izləri və planetlərin əmələ gəlmə dinamikası", - deyə tədqiqatın həmmüəllifi, İzidoro ilə birlikdə Rays Universitetindən Baibhav Srivastava qeyd edib.
Məqalədə həmçinin xondritlər kimi tanınan bəzi meteoritlərin ilk bərk cisimlərdən milyonlarla il sonra niyə əmələ gəldiyi izah olunur.
Bu gec obyektlərdə Günəş sisteminin ilk günlərinin kimyəvi qeydlərini qoruyan xondrul adlanan kiçik əridilmiş damcılar var.
"Bəzi meteoritlərin ilk bərk cisimlərdən 2-3 milyon il sonra niyə əmələ gəldiyi sirr idi", - İsidoro bildirib.
Məlumatlarımız göstərir ki, Yupiter onların gec əmələ gəlməsi üçün şərait yaratmışdır.
Tədqiqatda vurğulanır ki, Yupiterin əmələ gətirdiyi halqalar və disk pozuntuları ikinci nəsil planetesimalların əmələ gəlməsinə səbəb olub və bunlardan bəziləri Yerə düşməyə davam edən xondrit meteoritlərinə çevrilib.
Atacama Böyük Millimetr/submillimetr Massivi (ALMA) ilə aparılan müşahidələr gənc ulduz sistemlərində oxşar strukturların mövcudluğunu təsdiqləyir və nəhəng planetlərin formalaşması zamanı onların mühitinə təsir etdiyi fikrini dəstəkləyir.
"Bizim Günəş sistemimiz də fərqli deyildi", İsidoro qeyd edib. "Yupiterin erkən böyüməsinin buraxdığı izlərə hələ də Yerə düşən meteoritlərdə rast gəlmək olar."