Trixotillomaniya, adətən erkən yetkinlik dövründə başlayan və qızlarda və qadınlarda daha çox rast gəlinən təkrarlanan saç yolma davranışıdır.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, JCPP Advances jurnalında dərc olunan yeni bir araşdırma, utancın trixotillomaniya - təkrarlanan saç yolma xəstəliyi olan yeniyetmələrin davranışına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdiyini aşkar edib. Tədqiqatçılar utancın saç yolma və depressiya arasındakı əlaqəni qismən izah etdiyini və davranışı tamamilə narahatlıqla əlaqələndirdiyini aşkar etdilər.
Trixotillomaniya BFRB - bədənə yönəlmiş təkrarlanan davranışdır - və adətən erkən yetkinlik dövründə başlayır. Saçlar baş dərisindən, kirpiklərdən, qaşlardan və bədənin digər nahiyələrindən yolmaq olar. Tədqiqatda saç yolma şiddəti və depressiya və narahatlıq simptomları haqqında onlayn anket dolduran 13-18 yaşlı 128 yeniyetmə iştirak etmişdir.
Utancın ruhi sağlamlığa təsiri
Oksford Biotibbi Tədqiqat Mərkəzinin (NIHR) professoru Kler Makkey qeyd etdi ki, utanc xüsusilə BFRB xəstəliyi olan yeniyetmələrdə özünü göstərir.
"BFRB-lərlə qarşılaşanların çoxu utancın böyük rol oynadığını bilir. Biz göstərdik ki, bu, yeniyetmələrdə artıq özünü göstərir və depressiya və narahatlıqla sıx bağlıdır", - deyə o bildirib.
Utanc, depressiya, tənhalıq, əsəbilik və daxili gərginlik də daxil olmaqla, narahatlıq və depressiya simptomlarını daha da artırır. Tədqiqatın həmmüəllifi, dosent Polli Ueyt mənfi özünəhörmətin saç çəkməyi davam etdirdiyini vurğulayıb.
O qeyd edib ki, "Utanc hissini azaltmağa və narahatedici emosiyaları qəbul etmək qabiliyyətini inkişaf etdirməyə yönəlmiş terapiya trixotillomaniyalı yeniyetmələr üçün müalicənin əsas elementi ola bilər".
Transa bənzər vəziyyətlər və avtomatik davranış
Tədqiqat həmçinin müəyyən edib ki, yeniyetmələrin 88%-i saç çəkərkən transa bənzər vəziyyət yaşayıb və 64%-i bunu avtomatik olaraq, hərəkətlərindən az xəbərdar olmaqla edib.
"Müdaxilələr hazırlayarkən bunu nəzərə almaq vacibdir, çünki belə anlarda şüurlu nəzarət minimaldır və ya yoxdur", - deyə Makkey izah edib.
Transa bənzər vəziyyət standart davranış nəzarəti metodlarını daha az təsirli edir, buna görə də terapevtlər bu cür epizodlar üçün xüsusi strategiyalar hazırlamalıdırlar.
Stiqma və sosial əhəmiyyət
Yeniyetmələrdə utanc əsasən BFRB-lərlə əlaqəli sosial stiqma ilə əlaqələndirilir. Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, bu pozğunluqlar haqqında məlumatlılığın artırılması gənclərdə sosial təcridi azaltmaq və emosional stressi yüngülləşdirmək üçün vacibdir. Utancın narahatlıq və depressiyaya necə təsir etdiyini anlamaq psixoloqlara və müəllimlərə yeniyetmələri dəstəkləmək üçün daha məqsədyönlü yanaşmalar hazırlamağa imkan verir.
"Bu tapıntı erkən müdaxiləyə və trixotillomaniyadan əziyyət çəkən yeniyetmələrin emosional təcrübələrinə diqqət yetirməyə ehtiyac olduğunu vurğulayır.
Utancın rolunu anlamaq, şəxsiyyət inkişafının kritik dövründə xüsusilə vacib olan psixoterapevtik yanaşmaları və sosial dəstəyi yaxşılaşdırmağa kömək edir", - deyə Makkey yekunlaşdırıb.