Mikroplastiklərin insan sağlamlığına vurduğu zərərlər saysız-hesabsızdır. Yediyimiz yeməklərdən tutmuş kosmetikaya qədər mikroplastiklər hər yerdə var. Beləliklə, mikroplastiklərin sağlamlıq üçün təhlükələri nədir? Özümüzü qorumaq üçün hansı tədbirləri görməliyik?
Ucnoqta.az xəbər verir ki. mütəxəssislər mikroplastiklərin qida zənciri ilə insan orqanizminə daxil olmasının təbiətə və insan sağlamlığına təhlükə yaratdığını diqqətə çatdırıblar. Kardioloq Dr. Okay Abacı Anadolu Agentliyinin (AA) müxbirinə mikroplastiklərin insan sağlamlığına vurduğu zərərlərlə bağlı açıqlama verərək, bu zərərli maddələrin həm ekoloji sağlamlıq, həm də ürək-damar xəstəlikləri üçün ciddi problemlər yaratdığını bildirib.
Abacı diametri 5 millimetrdən kiçik olan hissəciklərin “mikroplastik” adlandırıldığını və bu maddələrin ümumiyyətlə şampun, diş pastası, qida qablaşdırması, plastik torba və butulka kimi məhsulların parçalanmasından və ya sənaye istehsalı zamanı meydana gəldiyini açıqlayıb. Abacı qeyd edib ki, onların ürək-damar sağlamlığına təsirləri tam aydınlaşdırılmasa da, son araşdırmalar mikroplastiklərin bədəndə iltihabı tətiklədiyini, damarların endotel adlanan daxili astarının funksiyasının pozulmasına və aterosklerozun inkişafına səbəb ola biləcəyini göstərib.
Ateroskleroz və ürək böhranı riski
Abacı qeyd edib ki, mikroplastiklər bədənə tənəffüs yolu ilə, yemək və su kimi udma və ya dəri ilə təmas yolu ilə daxil ola bilir. O, "Onların bağırsaq divarını keçərək limfa sisteminə və ya birbaşa qana daxil ola bildikləri sübut olunub. Qana daxil olduqdan sonra mikroplastiklər damarların daxili qişasında yığılaraq iltihabı artırır. Onlar immun hüceyrələrini aktivləşdirə və lövhə əmələ gəlməsini sürətləndirə bilər.
Bu proses uzunmüddətli ateroskleroz, hipertoniya və infarkt riskini artıra bilər. Həqiqətən də, The Lancet-də nəşr olunan 2023-cü ildə edilən bir araşdırmada, ürək damarlarında mikroplastik aşkarlanan xəstələrin klinik nəticələrinin daha pis olduğunu bildirdi. Ürək-damar xəstəliyi olanların daha çox risk altında olduğunu vurğulayan Abacı, "Mövcud ürək-damar xəstəliyi olan insanlarda damarlar daha həssasdır və onsuz da iltihab olur. Mikroplastiklərin yaratdığı əlavə iltihab bu xəstələrdə lövhənin qırılmasına səbəb ola bilər. Bu, ani arteriya tıkanıklığı və ya infarkt riskini artıra bilər. Bundan əlavə, bu xəstələrdə immun sisteminin nizamsızlığı və ya ağrıları aradan qaldırmaq və iltihabı azaltmaq üçün dərmanların istifadəsi onları mikroplastiklərə qarşı daha həssas edə bilər." Abacı mikroplastiklərin immun sistemi tərəfindən yad cisim kimi qəbul edildiyini, bunun da iltihab, damarların zədələnməsi, damarların tıxanması riskinin artması kimi ürək xəstəliklərinə səbəb ola biləcəyini ifadə etdi. Abacı, plastik qablaşdırma vasitəsilə ötürülən mikroplastiklərin təsirini azaltmaq üçün bəzi təkliflər verdi: “Fərdi ehtiyat tədbirləri olduqca təsirlidir.
Şüşə, metal və ya keramika qablar istifadə edilə bilər. Plastik butulkalarda su sərfiyyatının azaldılmasına diqqət yetirilməli və süzülmüş su sistemləri seçilməlidir. Mikrodalğalı sobada plastik qablarda qızdırılan hazır qidalardan və qidalardan uzaq durmaq vacibdir. Parça çantalar və şüşə qablar kimi davamlı qablaşdırmaları seçmək, plastik məhsulların etiketlərini oxumaq, plastik istehsalında istifadə edilən kimyəvi maddə olan 'BPA Free' olmayan məhsulları seçmək vacibdir." Prof. Dr. Abacı plastikdən istifadənin azaldılmasının mikroplastiklərin yaratdığı iltihabın qarşısını alacağını və ürək sağlamlığına uzunmüddətli faydaları ola biləcəyini ifadə etdi. Bütün qida məhsullarına daxil olur.
Mikroplastiklər bir çox məişət materiallarından, o cümlədən termal geyimlərdən, sintetik alt paltarlardan, bütün ev tekstillərindən, mebellərdən, oyuncaqlardan, kosmetikadan, plastik qablaşdırmadan, avtomobil şinlərindən, istixana malçlanmasından havaya, torpağa və suya atılır. O, onların orqanizmə tənəffüs və dəri ilə təması, kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq, balıqçılıqdan gələn bütün ərzaq məhsullarının istehlakı və içməli su ilə daxil olması ilə sağlamlıq riski yarada biləcəyini vurğulayıb.
Erkan qeyd edib ki, elmi araşdırmalar mikroplastik çirklənmə ilə müəyyən potensial xəstəliklər və sağlamlıq riskləri arasında güclü əlaqə qurub. O, həmçinin qeyd edib ki, heyvanlar üzərində aparılan tədqiqatlar nəticəsində mikroplastiklərin həzm və tənəffüs sistemlərində problemlər yarada, beyin sinir toxumasının iltihabına səbəb ola biləcəyi, Alzheymer və Parkinson kimi nevroloji xəstəliklərin riskini artırdığı qənaətinə gəlinib.